خار پاشنه چیست و چرا بوجود می آید؟
یکی از شایع ترین مشکلات مربوط به پا خار پاشنه یا فاسئیت پلانتار نام دارد. اکثر افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار این عارضه را تجربه می کنند. این وضعیت به ویژه برای سالمندان صدق می کند. زیرا با افزایش سن، بافت چربی موجود در کف پا تحلیل رفته و استخوان و رباط های مربوط به آن بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرند. اما چه اندازه در رابطه با عارضه عنوان شده اطلاعات دارید؟ علت تشکیل فاسئیت پلانتار چیست؟ پزشک متخصص برای درمان این عارضه از چه روش هایی بهره می گیرد؟ برای یافتن پاسخ سوالات خود ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.
خار پاشنه چیست؟
خار پاشنه نوعی عارضه بافتی است که در کف پا نمایان شده و فرد را با درد و مشکلات حرکتی روبرو می کند. این عارضه در اصطلاح پزشکی فاسئیت پلانتار (Plantar fasciitis) نامیده می شود. برای درک بهتر دلیل نام گذاری عارضه عنوان شده، آشنایی با آناتومی کف پا ضرورت دارد. فاسیا عنوان رباط محکم، غیرقابل انعطاف و نواری شکل موجود در زیر پوست سراسر بدن از جمله کف پا است. وظیفه این بافت محافظت از دستگاه اسکلتی عضلانی و استحکام بخشیدن به آن است. فاسیای موجود در کف پا پلانتار نام داشته و عامل اتصال پاشنه به بخش جلویی و حرکت آن است. فاسیا پلانتار مختص پاشنه نیست و تا قوس کف پا ادامه می یابد.گاهی اوقات این بخش به دلایل مختلف، آسیب و فشار بالایی را تحمل می کند. نتیجه چنین فرآیندی ایجاد یک برجستگی سفت در پاشنه پا یا پشت پاشنه پا است.
بسیاری از افراد براساس شکل ظاهری خار پاشنه را به عنوان خار استخوانی می شناسند. این در حالی است که در این عارضه استخوان های کف پا تغییر پیدا نمی کند. البته بعضی محققان معتقدند که خار همان زائده های استخوانی تشکیل شده در سطح تحتانی استخوان کالکانئوس (کف پاشنه پا) تحت اعمال فشارهای عمودی است. مردان و زنان به یک اندازه در معرض ابتلا به خار در پاشنه قرار دارند. به لحاظ سنی با ورود به سن سالمندی خطر ابتلا به این عارضه افزایش می یابد. آمارهای ارائه شده نیز گویای همین موضوع است. در واقع حدود نیمی از افراد سالمند در رده سنی ۶۲ الی ۹۴ سال، حداقل یک بار ایجاد خار در پاشنه پا را تجربه می کنند.
علائم فاسئیت پلانتار
درد کف پا خصوصاً در اوایل صبح یا بعد از نشستن طولانی مدت شاخص ترین علامت بروز خار در پاشنه است. شدت درد در زمان راه رفتن و ایستادن افزایش می یابد. گاهی درد ناشی از این عارضه در جلو و کف پاشنه و گاهی در کل پا احساس می شود. همچنین میزان درد در افراد مختلف متفاوت و از خفیف تا شدید متغیر است. ناگفته نماند که درد در افراد مختلف به صورت موقت یا دائم بروز می یابد. میزان درگیری افراد با درد خار پاشنه ممتد، حدود ۵۰ درصد تخمین زده می شود. دلیل بروز درد در مبتلایان، التهاب فاسیا پلانتار و تحت فشار قرار گرفتن اعصاب محدوده موردنظر است.
علت فاسئیت پلانتار
اعمال فشار بیش از اندازه به رباط فاسیا پلانتار و استخوان کالکانئوس موجب بروز خار در پاشنه می شود. البته بعضی عوامل نیز احتمال بروز خار پاشنه را افزایش می دهند که اطلاع از آن خالی از لطف نیست. عیوب مکانیکی پا مثل گودی شدید یا صافی کف پا یکی از مهم ترین عوامل خطر است. کوتاهی و سفتی عضلات پشت ساق پا و همچنین ورزش های همراه با اعمال فشار بیش از اندازه به پاشنه (از قبیل دو و رقص باله) از جمله این موارد بشمار می روند. مهم ترین عوامل بروز خار در پاشنه عبارتند از:
ایستادن طولانی مدت
ضربه و آسیب فیزیکی
راه رفتن روی زمین سخت و ناهموار
کمبود ویتامین C در رژیم غذایی روزانه
تحلیل چربی های موجود در کف پا به دلیل افزایش سن
پوشیدن کفش نامناسب (پاشنه بلند، بی کیفیت، تنگ، نوک تیز و …)
نحوه تشخیص
معمولاً تشخیص خار پاشنه به راحتی و تنها بر اساس علائم ظاهری مراجعه کننده صورت می گیرد. قوس بلند کف پا و ایجاد نقاط حساس و دردناک از جمله این نشانه ها به شمار می روند. به این موارد می توان درد تشدید شونده با فشار کف پا را نیز اضافه کرد. لازم به ذکر است که درد ناشی از خار در پاشنه با خم کردن انگشتان به سمت پایین کاهش می یابد. در صورتیکه پزشک متخصص براساس علائم ظاهری به نتیجه قطعی دست نیابد بیمار را ملزم به انجام عکس برداری اشعه ایکس می کند. گاهی افراد درگیر با خار در پاشنه مشکلات عصبی و ماهیچه ای نیز دارند. در این شرایط انجام ام آر آی و الکترو میوگرافی نیز ضرورت می یابد.
نحوه درمان
خار پاشنه باید در اسرع وقت مورد رسیدگی و درمان قرار گیرد. در غیر این صورت فرد با مشکلات بسیاری گریبان گیر می شود که تغییر در الگوی راه رفتن و درد مزمن کف پا، زانو، ران و کمر از مهم ترین آنها است. اولین گام در درمان خار پاشنه اجتناب از عوامل خطر یا عامل ایجاد کننده عارضه است؛ به عنوان مثال افرادی که به دلیل استفاده از کفش نامناسب دچار خار در پاشنه می شوند باید از کفش های طبی استفاده کنند. کاهش یا کنار گذاشتن فعالیت های جسمانی سنگین و طولانی مدت نیز به رفع این عارضه کمک می کند. پزشک متخصص در صورت عدم بهبود شرایط و بر اساس وضعیت بیمار از روش های درمانی زیر بهره می گیرد:
یخ درمانی؛ قرار دادن کیسه یخ به مدت ۲۰ دقیقه زیر پا (۳ الی ۴ بار در روز)
گرما درمانی؛ گذاشتن کیسه آب گرم در محل درد
تمرینات ورزشی (به منظور کشش عضلات پشت ساق پا)
تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
تزریق مستقیم داروهای ضد التهاب استروئیدی از قبیل کورتیزون (زیاده روی در انجام این کار موجب پارگی فاسیا پلانتار، صافی کف پا و درد مزمن می شود)
شوک ویوتراپی(تحریک بافت آسیب دیده به کمک امواج با انرژی بالا)
پوشیدن مچ بند یا اسپلینت (به منظور کشیده نگهداشتن فاسیای کف پا در زمان خوابیدن)
ماساژ درمانی (برای کاهش درد، افزایش گردش خون، بهبود خاصیت ارتجاعی و ایجاد حرارت در مناطق تجمع کلسیم)
جراحی
سخن پایانی
ما در این مقاله تمامی نکات پیرامون خار پاشنه را مورد بررسی قرار دادیم. این عارضه به دلیل اعمال فشار بیش از اندازه به رباط فاسیا پلانتار در پاشنه پا بوجود می آید. البته بعضی محققان معتقد هستند که تغییر و ایجاد زائده استخوانی در پاشنه موجب بروز این عارضه می شود. در صورت مشاهده علائمی چون درد و حساسیت به لمس در پاشنه یا پشت پاشنه پا مراجعه به متخصص ارتوپد ضرورت دارد. زیرا به تدریج درد ناشی از آن تشدید شده و الگوی راه رفتن فرد را تغییر می دهد. دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپد و جراح زانو و لگن آماده خدمت رسانی به افراد درگیر با خار در پاشنه هستند. برای گرفتن نوبت ویزیت حضوری از طریق شماره های درج شده در سایت اقدام کنید.
