مفصل نوروپاتیک یا شارکو عنوان یکی از بیماری‌های مفصلی نه چندان شناخته شده در بین مردم است که محدوده مچ پا را درگیر می‌کند. استخوان‌های کوچک موجود در مفصل مچ پا در عارضه شارکو شکسته یا نرم می‌شوند. درنتیجه مشکلاتی چون در رفتگی، تغییر شکل و حتی جراحت و زخم پا به وجود می‌آید؛ اما عارضه عنوان شده با چه علائمی قابل شناسایی است؟ تشخیص و درمان آن با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟ برای یافتن پاسخ سؤالات خود و کسب اطلاعات مفید در زمینه مفصل شارکو یا نوروپاتیک مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
مفصل نوروپاتیک یا شارکو چیست و چگونه بروز می یابد؟
مفصل شارکو (Charcot joint) یا نوروپاتیک (Neuropathic joint) نوعی عارضه مفصلی است که مچ پا را درگیر می‌کند. معمولاً بی حسی کف و مچ یک یا هر دو پا موجب بروز این عارضه می‌شود؛ زیرا در این شرایط استخوان‌ها به دلیل ضعف، بیشتر در معرض آسیب‌هایی چون شکستگی یا دررفتگی هستند. علاوه بر این، افراد دچار بی حسی پا اغلب موارد در جریان آسیب مچ پای خود قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل با پای آسیب دیده فعالیت خود را ادامه داده و به این ترتیب زمینه بروز مشکلات بیشتر فراهم می‌شود. روند تخریب مفصل مچ پا تا جابه‌جایی مفصل و تغییر شکل کف پا ادامه می‌یابد. در این شرایط کف پا حالت محدب (خمیدگی به سمت پایین) پیدا می‌کند.
البته مشکلات ناشی از مفصل نوروپاتیک یا شارکو در این موارد خلاصه نمی‌شود. بلکه برجستگی و زخم‌هایی در محدوده مچ پا شکل گرفته که پروسه درمان دشواری دارند. همچنین در شرایط حاد و تشخیص دیرهنگام، ناتوانی حرکتی و ناهنجاری جسمی بروز یافته که گاهاً به قطع عضو می‌انجامند. ناگفته نماند که در صورت درگیری یکی از پاها با مفصل شارکو، احتمال ابتلای پای دیگر نیز زیاد است. به همین دلیل باید فرد مبتلا بعد از درمان به صورت منظم تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند.
علت بروز مفصل شارکو چیست؟
بسیاری از محققان مفصل نوروپاتیک یا شارکو را به عنوان یکی از عوارض نادر دیابت می‌شناسند. افراد دیابتی به منظور درامان ماندن از این عارضه باید به طور منظم قند خون خود را کنترل کنند؛ اما به طور کل هر آنچه موجب بی حسی پایین پا شود در بروز مفصل نوروپاتیک نقش دارد؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان به فلج اطفال، جراحات ناشی از ضربه یا آسیب‌دیدگی، عفونت، ایدز و بیماری‌هایی چون پارکینسون و سفلیس اشاره کرد. همچنین بیماری‌های ایجاد کننده التهاب در بدن از قبیل بیماری پوستی پسوریازیس می‌تواند زمینه ساز ایجاد اختلال در مفصل مچ پا شود. سارکوئیدوز نوعی بیماری روماتیسمی با درگیری پوست، چشم، ریه و مفاصل نیز نمونه خوبی از این گونه بیماری‌ها است.
علائم مفصل شارکو
علائم عنوان شده برای مفصل شارکو بسته به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه، تخریب مفصل مچ پا رخ می‌دهد. درنتیجه علائم به شدیدترین شکل ممکن بروز می‌یابند؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان به تورم، عفونت‌های پوستی و عمقی، درد، دامنه حرکتی بیش از اندازه، قرمزی، حس داغی مچ یا سایر بخش‌های پا اشاره کرد. البته امکان دردناک نبودن مچ پا نیز وجود دارد. همچنین با گسترش تخریب استخوانی، استخوان‌های کوچک موجود در مچ پا شکسته می‌شوند. همین موضوع زمینه ساز دررفتگی و ناپایداری مفصل مچ پا و همچنین صاف یا محدب شدن کف پا است.
به این موارد می‌توان ایجاد برجستگی یا زائده‌های کف پا و حتی ایجاد زخم و جراحت را نیز اضافه کرد. طول مرحله اول یا اوج بیماری ثابت نبوده و در افراد مختلف متفاوت است. بعد از این زمان نوبت به ترمیم آسیب‌های وارده به مچ پا در مرحله اول می‌رسد. درنتیجه علائمی چون گرمی، تورم و قرمزی رو به کاهش می‌رود. البته مشکلاتی چون تغییر شکل ایجاد شده و ناپایداری مفصلی به صورت طبیعی قابل بازگشت نیست و باید با مداخله پزشکی کنترل و درمان شود.
نحوه تشخیص مفصل نوروپاتیک یا شارکو
یکی از موضوعات بسیار مهم در رابطه با نحوه تشخیص این عارضه آگاه کردن پزشک معالج از هر گونه بیماری است؛ زیرا بسیاری از بیماری‌ها در بروز مفصل شارکو نقش دارند. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که بدانید در مراحل اولیه، آسیب به‌خصوصی در مفصل مچ پا رخ نداده و آزمایشاتی چون تصویربرداری اشعه ایکس و … عارضه را نشان نمی‌دهند. در صورت شدید بودن علائم، آزمایش ام آر آی و اشعه ایکس برای تشخیص قطعی کمک کننده است. پزشک متخصص گاهی برای تشخیص قطعی بسته به وضعیت بیمار از روش‌های تشخیصی زیر بهره می‌گیرد:
- تست نورومتر برای بررسی عملکرد اعصاب محیطی
- تست پین پریک برای بررسی میزان احساس درد
- تست مونوفیلامنت برای بررسی عملکرد رشته‌های عصبی
نحوه درمان مفصل نوروپاتیک یا شارکو
روش درمانی ارائه شده برای مفصل شارکو بسته به مرحله بیماری متفاوت است؛ اما به طور کل روش‌های درمانی در دو گروه تهاجمی (عمل جراحی) و غیرتهاجمی جای می‌گیرند.
روش غیر تهاجمی درمان مفصل شارکو
مفصل مچ پا در مرحله اول بیماری در اوج ناپایداری و شکنندگی قرار دارد. به همین دلیل باید در برابر هر گونه فشار و بار اضافی محافظت شود. بی حرکت کردن محدوده مچ پا و ممنوعیت راه رفتن روی پای آسیب دیده به همین منظور صورت می‌گیرد. بی حرکت سازی مچ پا به روش‌های مختلف چون استفاده از بریس، چکمه متحرک و قالب گچی انجام می‌شود. طول مدت درمان با این روش در افراد مختلف تفاوت دارد؛ اما برای همه افراد در طول مدت استفاده از این وسایل، مراجعه دوره‌ای و منظم به پزشک معالج برای بررسی روند پرونده ضروری است. لازم به ذکر است که بعد از پایان درمان با این روش فرد برای پیشگیری از ابتلای مجدد ملزم به استفاده از کفش طبی است.
روش تهاجمی درمان مفصل شارکو
در صورت پیشرفت سریع علائم و ناتوانی پزشک در کنترل ناپایداری مچ پا با روش غیرتهاجمی، جراحی به عنوان روش درمانی مناسب به بیمار پیشنهاد می‌شود. نوع روش جراحی به شرایط بیمار بستگی دارد. در یکی از روش‌ها پزشک استخوان مچ پا را بلندتر یا کوتاه‌تر می‌کند. این کار با برش استخوان یا افزودن گوه استخوانی صورت می‌گیرد. درنتیجه مچ پا در تراز مناسبی قرار گرفته و فشار اضافه از آن برداشته می‌شود. این عمل در اصطلاح پزشکی «استئوتومی» نام دارد.
مچ پا در روشی دیگر تحت عنوان «فیوژن» با استفاده از میل و پلاک قفل و بی حرکت می‌شود. برای بیمارانی که از برجستگی‌های کف پا و جراحات ناشی از آن رنج می‌برد، عمل جراحی «اگزستکتومی» بهترین انتخاب است. گاهی اوقات نیز پزشک به ناچار محدوده موردنظر را قطع و آن را با پروتز جایگزین می‌کند.
سخن پایانی
ما در این مقاله به بررسی یکی از مشکلات نه چندان شایع مفصلی تحت عنوان «مفصل شارکو یا نوروپاتیک» پرداختیم. در این عارضه مفصل مچ پا پایداری خود را ازدست‌داده و دچار شکستگی یا دررفتگی می‌شود. افراد مبتلا بسته به شدت پیشرفت عارضه علائمی چون تغییر شکل کف پا، تورم، احساس داغی و قرمزی را تجربه می‌کنند. در صورت مشاهده این علایم مراجعه به پزشک متخصص از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا آسیب مچ پا به تدریج گسترش یافته و در شرایط حاد امکان قطعی و جایگزینی آن با پروتز وجود دارد. ما در رابطه با تشخیص و درمان این عارضه دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپد و جراح زانو و لگن را پیشنهاد می‌کنیم. برای گرفتن نوبت ویزیت می‌توانید از طریق شماره‌های درج شده در سایت اقدام کنید.
