راههای درمان زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی (پا پرانتزی و پا ضربدری) بدون جراحی و یا با جراحی های بسیار کوچک
در حالت عادی با جفت شدن پاها، زانوها در کنار هم قرار می گیرند. ولی در افرادی که مشکل پای پرانتزی دارند زانوها، در هنگام جفت شدن پاها با فاصله از هم قرار می گیرند. بیشتر کودکان با عارضه زانو و پای پرانتزی به دنیا می آیند و در بسیاری از اوقات، این مشکل تا 2 سالگی کامل از بین می رود و به درمان خاصی نیاز پیدا نمی کند.
با این حال، بهتر است هر 6 ماه یک بار کودک تحت نظر پزشک قرار بگیرد؛ اما زمانی که مشکل زانو و پای پرانتزی بعد از 3 سالگی از بین نرود، والدین باید برای تشخیص دلیل این مشکل و درمان آن از پزشک مربوطه کمک بگیرند.
پای پرانتزی در بزرگسالان نیز به دلایل مختلفی می تواند بروز کند. درمان زانو و پای پرانتزی به دو روش جراحی و غیر جراحی تقسیم می شود. از آن جایی که جراحی یک روش تهاجمی است، درمان های غیر جراحی طرفداران بیشتری دارد. در این مقاله دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپدی – جراح زانو و لگن در تهران به معرفی روش های درمانی زانو و پای پرانتزی بدون جراحی می پردازد در ادامه با ما همراه باشید.
درمان زانو و پای پرانتزی بدون جراحی
برای درمان زانو و پای پرانتزی خفیف استفاده از درمان های غیر جراحی پیشنهاد می شود. روش های درمانی غیر جراحی قابل استفاده برای مشکل زانو و پای پرانتزی به شرح زیر هستند:
بریس
استفاده از بریس برای درمان زانو و پای پرانتزی استفاده می شود. زمانی که کودک به تازگی شروع به راه رفتن کرده است پزشک برای درمان، استفاده از بریس را توصیه می کند. استفاده از بریس با اصلاح وضعیت پا و قرار دادن ساختارهای پا در موقعیت مناسب باعث درمان پای پرانتزی می شود. استفاده از بریس فشار را از روی زانو برداشته و از شدیدتر شدن وضعیت پای پرانتزی جلوگیری می کند. همچنین بریس باعث محافظت از مفصل زانو می شود. بریس ها مخصوص هر فرد ساخته می شوند. میزان موفقیت استفاده از بریس در تمام کودکان یکسان نیست و ممکن است در برخی از کودکان موفقیت آمیز بوده و در برخی دیگر درصد موفقیت کمی داشته باشد.
استفاده از بریس نه تنها در دوران کودکی بلکه برای درمان پای پرانتزی در نوجوانان و بزرگسالان نیز ممکن است تجویز شود. استفاده مستمر و طبق نظر پزشک از بریس، معمولا زاویه انحراف را طی شش ماه تا یک سال کاهش میدهد. البته صاف شدن زانو در سنین پایین میتواند کامل باشد و در بزرگسالی تا حد زیادی زاویه انحراف کاهش پیدا می کند.
فیزیوتراپی و ورزش
یکی دیگر از درمان های کمک کننده برای درمان زانو و پای پرانتزی انجام حرکات اصلاحی است. این حرکات، عضلات اطراف مفصل زانو و بالای ران را تقویت می کند و در نتیجه باعث صاف شدن اندام های پا و خارج شدن از حالت پای پرانتزی می شود. انجام تمرین های طراحی شده برای کودکان که به موقع مشکل آن ها تشخیص داده شده و پا پرانتزی جزئی دارند، مؤثرتر است. افرادی که دارای مشکل پای پرانتزی هستند، همیشه باید به تناسب اندام و تقویت عضلات پای خود اهمیت بدهند تا فشار وارده به زانو را کاهش دهند.
اکثر متخصصان فیزیوتراپی، انجام ورزش های سبک مانند دوچرخه سواری، شنا و یا پیاده روی را برای درمان زانو و پای پرانتزی پیشنهاد می کنند. این تمرینات ورزشی به مفاصل بدن فشار وارد نمی کند و باعث تقویت عضلات بدن می شود. تمرینات ورزشی برای افرادی که دارای مشکل پای پرانتزی هستند باید به گونه ای باشد که به زانو پا فشار زیادی وارد نکند. قبل از انجام تمرینات ورزشی بهتر است با پزشک مربوطه مشورت صورت بگیرد تا وی بهترین تمرینات ورزشی برای تقویت زانو را پیشنهاد دهد. نوع تمرینات با توجه به سن، وزن و شدت مشکل پای پرانتزی می تواند برای هر کس متفاوت باشد.
کفش ها و کفی های طبی
یکی از مشکلاتی که ممکن است زانو و پای پرانتزی به وجود بیاورد، چرخش قوزک پا است. در این شرایط ممکن است ثبات و هماهنگی کلی بین اعضای بدن از بین برود. این مشکل باید سریعا درمان شود وگرنه ممکن است مشکل ناپایداری مزمن قوزک پا را به وجود آورد. پیچ خوردگی مچ پا، از دیگر مشکلاتی است که افراد دچار مشکل پای پرانتزی بیشتر از سایر افراد با آن مواجه می شوند. برای حل این مشکلات، استفاده از کفش های طبی توصیه می شود. این کفش ها با حفظ تعادل فرد، احتمال آسیب دیدگی را کاهش می دهند. به دلیل اینکه ممکن است در افرادی که انحراف زانو دارند ممکن است یکی از پاها بلندتر از پاهای دیگر باشد، پوشیدن کفش های طبی به اصلاح تفاوت پاها کمک می کند.
مصرف داروها
در برخی از موارد مشکل زانو و پای پرانتزی به دلیل کمبود ویتامین دی و یا نرمی استخوان به وجود می آید. در این شرایط پزشک برای درمان، دارو و مکمل دارویی تجویز می کند. نوع داروهای تجویز شده، به علت ایجاد کننده مشکل پای پرانتزی مربوط است؛ مثلا اگر این مشکل به دلیل نرمی استخوان باشد پزشک ممکن است مکمل و داروهای حاوی ویتامین دی و کلسیم را تجویز کند.
رژیم غذایی سالم
برای درمان مشکل زانو و پای پرانتزی علاوه بر استفاده از وسایل طبی مناسب و انجام تمرینات ورزشی، مصرف رژیم غذایی مناسب بسیار موثر است؛ زیرا مصرف مواد غذایی مناسب، باعث محافظت از استخوان های زانو و بافت های اطراف آن می شود. برخی از مواد غذایی توصیه شده توسط متخصصان تغذیه برای بهبود پای پرانتزی عبارتند از:
• میوه ها و سبزیجات حاوی آنتی اکسیدان
• مواد غذایی سرشار از امگا 3
• مصرف محصولات پروتئینی مانند گوشت مرغ و ماهی
• مصرف بعضی از ادویه ها مانند زنجبیل و زردچوبه
• مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین دی و فیبر
کاهش وزن
داشتن اضافه وزن یکی از دلایل زانو و پای پرانتزی در کودکان است. همچنین چاقی، باعث تشدید پای پرانتزی می شود. به طوری که داشتن اضافه وزن باعث افزایش فشار بر زانو ها شده و باعث شدیدتر شدن پای پرانتزی می شود. استفاده از یک رژیم غذایی متعادل برای کاهش وزن یکی از توصیه های جدی متخصصان است. برای این منظور بهتر است از متخصصان تغذیه کمک گرفته شود. همچنین انجام بعضی از تمرینات ورزشی برای کاهش وزن کمک بسیاری خواهد کرد.
درمان پا پرانتزی (ژنوواروم) و پا ضربدری (ژنووالگوم) در کودکان حدود 8-10 سال با جراحی کوچک
در صورتی که مشکلات پا پرانتزی و پا ضربدری کودکان تا سن حدود ۱۰ – ۸ سالگی توسط والدین مورد توجه قرار نگیرد و درمان نشود یا به هر دلیلی به درمانهای غیر جراحی پاسخ ندهد تا وقتی که صفحه رشد زانو باز است و کودک در حال رشد است و حدود دو الی سه سال از رشد کودک باقی مانده، اگر انحراف زانوها زیاد باشد دیگر به بریس و کفی… پاسخ نمیدهد در این حالت می توان با یک جراحی خیلی کوچک حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ای صفحه رشد را در ناحیه زانو با یک پلاک کوچک دو سوراخه و دو عدد پیچ بست. در پا پرانتزی (زانوهای پرانتزی = ژنوواروم) صفحه رشد در قسمت خارجی زانو بسته می شود و در ادامه رشد کودک اجازه می دهیم زانو از سمت داخل رشد کند ولی از سمت بیرون نمی تواند رشد کند پس تا زمان رسیدن کودک به بلوغ پا پرانتزی او اصلاح می شود؛ و در پا ضربدری (زانوهای x شکل = ژنووالگوم) صفحه رشد زانو در قسمت داخلی زانو به روش فوق بسته می شود و تا بلوغ کودک اصلاح به دست می آید. لازم به ذکر است در این عمل به هیچ عنوان استخوان اطراف زانو (ساق و ران) بریده نمی شود و کودک تقریباً به فاصله یک هفته به مدرسه و زندگی برمی گردد. مهمترین مسئله در این نوع درمان تشخیص و اقدام کاملاً به موقع است (حدود ۸ الی ۱۰ سالگی کودک) که حدود دو الی سه سال از رشد کودک تا بلوغ باقی مانده باشد و در صورتی که انحراف های زانو بعد از سن بلوغ تشخیص داده شوند و شدید باشند تنها درمان واقعی جراحی با بریدن و شکستن استخوان اطراف زانو و اصلاح کجی (دفورمیتی) و فیکس کردن محل با پیچ و پلاک است که مسلمان دوره نقاهت و درد بعد از عمل بیشتری نسبت به عمل بستن صفحه رشد دارد.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به اینکه متخصصین ارتوپدی اکثراً در زمینه ی بخصوصی بیشتر تجربه کسب می کنند و دوره‌های مخصوص آن را بیشتر می‌گذارند، در صورت نیاز به جراحی برای پا پرانتزی و پا ضربدری بهتر است به بهترین جراح زانوی پرانتزی و بهترین جراح زانوی ضربدری که بیشترین تجربه را در اینگونه جراحی‌ها دارند مراجعه کنیم و با در نظر گرفتن این مسئله که آقای دکتر عباس بهراد، متخصص ارتوپدی و جراح زانو و لگن در برد جراح زانو و لگن، دوره های پیشرفته جراحی زانو و لگن را گذرانده اند و در این جراحی ها از بهترین‌ها هستند، مسلماً مراجعه به ایشان و مشورت با ایشان علاوه بر رفع نگرانی شما بهترین نتیجه ممکن را در پی خواهد داشت انشا الله.
