استخوان کشکک از مهم‌ترین اجزای مفصل زانو است و وظیفه محافظت از بخش‌های داخلی در برابر ضربه را برعهده دارد. گاهی اوقات این استخوان به دلیل ضربه، بیماری، مشکلات ساختاری در زانو، بلندی قد، افزایش وزن و … از موقعیت خود خارج و جابه‌جا می‌شود. این عارضه دررفتگی یا جابجایی کشکک زانو نام دارد که به صورت جزئی یا کامل بروز می‌یابد. مهم‌ترین نکات پیرامون عارضه عنوان شده در ادامه این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.
کشکک زانو چیست و چه عملکردی دارد؟
کشکک یا پاتلا یکی از مهم‌ترین بخش‌های استخوانی مفصل زانو است که جلوی آن قرار دارد. این استخوان کوچک، مثلثی شکل و ضخیم در بخش انتهایی استخوان ران یا فمور و داخل شیار آن واقع شده است. درواقع داخل شیار با لایه‌ای از غضروف پوشیده شده و موقعیت برای لغزش پاتلا به سمت بالا یا پایین فراهم است. وظیفه این استخوان محافظت از مفصل زانو در برابر ضربات وارده عنوان می‌شود. به عبارتی کشکک برای زانو مشابه یک سپر عمل می‌کند. وظیفه دیگر کشکک جلوگیری از خم شدن زانو به سمت جلو است.
آسیب های کشکک زانو
خارج شدن استخوان پاتلا از موقعیت اصلی خود جابجایی یا دررفتگی کشکک زانو نامیده می‌شود. برحسب شدت ضربه، جابجایی کشکک به صورت جزئی یا کامل بروز می‌یابد. در صورت جابجایی یا دررفتگی، رباط نگهدارنده استخوان کشکک در موقعیت خود، کشیده یا پاره می‌شود. در این شرایط سطح غضروفی روی شیار نیز آسیب دیده و مشکلات جدی را برای مفصل ایجاد می‌کند.
پیگیری و درمان این عارضه در هر درجه (خفیف تا شدید) از اهمیت بسیاری برخوردار است. این موضوع حتی در صورت بازگشت خودبه‌خودی کشکک به موقعیت اولیه خود نیز صدق می‌کند؛ زیرا سایر ساختارهای زانو تحت تأثیر آن قرار گرفته و دچار مشکل می‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال پارگی رباط صلیبی و مینیسک در افراد دچار جابه‌جایی کشکک زانو بسیار شایع است. همچنین مبتلایان در صورت عدم درمان مواجه با آرتروز زانو هستند.
علائم جابجایی کشکک زانو
برحسب میزان آسیب وارده به کشکک زانو علائم مختلفی برای این عارضه گزارش شده است. درد به‌عنوان مهم‌ترین علامت جابجایی کشکک در جلوی زانو احساس شده و در زمان فعالیت یا نشستن افزایش می‌یابد. البته در درجات حاد فرد به صورت همیشگی درد را احساس می‌کند.
سایر علائم متداول در افراد دچار جابه‌جایی کشکک زانو عبارتند از:
- کبودی
- التهاب و تورم
- صدا دادن زانو
- تغییر شکل زانو
- خالی کردن زانو
- حساسیت به لمس
- خشکی و سفتی زانو
- قفل کردن زانو در حین راه رفتن
علت جابجایی کشکک زانو
عوامل مختلفی در بروز دررفتگی یا جابجایی کشکک زانو دخیل هستند؛ اما بخش زیادی از این گونه مشکلات ناشی از ورود ضربه مستقیم به زانو در ورزش، کار، تصادف و … است. علاوه بر این دویدن یا راه رفتن به شیوه غیراصولی یک زنگ خطر برای بروز این عارضه بشمار می‌رود؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان به تغییر ناگهانی جهت حرکت یا سریع دویدن اشاره کرد. سایر عوامل مؤثر عبارتند از:
- افزایش وزن؛ فشار ناشی از اضافه وزن عملکرد بخش‌های مختلف مفصل زانو را مختل کرده و کشکک را در معرض جابه‌جایی قرار می‌دهد.
- قد بلند؛ افراد دارای قد بلند بیشتر در معرض دررفتگی کشکک زانو قرار دارند.
- مشکلات مفصل زانو؛ هرگونه آسیب در مفصل زانو در صورت عدم پیگیری و درمان می‌تواند زمینه دررفتگی را فراهم کند.
- مکان یابی نامناسب کشکک؛ در صورتی که کشکک زانو بالاتر از مکان اصلی خود در شیار فمورال جای گرفته و تراز نباشد خطر جابه‌جایی آن افزایش می‌یابد.
- ضعف عضلانی؛ ضعف عضلانی ارتباط مستقیمی با عدم تعادل فرد و بروز مشکلات مفصلی از جمله دررفتگی کشکک زانو دارد.
- جنسیت؛ زنان به دلیل پهن بودن لگن و حرکت استخوان ران به سمت داخل بیش از مردان در معرض این عارضه هستند.
- بیماری‌های نظیر آرتریت، تومور، عفونت، شکستگی، سندروم تحلیل عضلانی و …
تشخیص و درمان جابجایی کشکک زانو
متخصص ارتوپد برای تشخیص دقیق جابجایی کشکک زانو و شدت آن، تصویربرداری اشعه ایکس یا ام آر آی از زانو را برای بیمار تجویز می‌کند. نحوه درمان نیز بسته به شرایط بیمار و شدت آسیب وارده متفاوت است. در این راستا گاهی یک روش درمانی و گاهی ترکیبی از روش‌ها برای بهبود بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد. متداول‌ترین روش‌های درمانی در این زمینه عبارتند از:
درمان های خانگی
بالا نگه داشتن زانو و استراحت برای افراد دچار دررفتگی زانو لازم است. همچنین استفاده از کمپرس یخ به منظور کاهش درد و التهاب ضرورت دارد. البته توصیه می‌شود که افراد تنها به این موارد اکتفا نکرده و حتماً به یک متخصص ارتوپد نیز مراجعه نمایند.
جا انداختن کشکک زانو
در صورت خروج کامل کشکک از شیار فمورال، جا انداختن یا بازگرداندن آن به موقعیت قبل ضرورت می‌یابد. گاهی این فرایند خودبه‌خود رخ داده و گاهی نیازمند مداخله پزشکی است.
رژیم دارویی
داروهای تجویز شده برای رفع علائم ناشی از جابجایی کشکک زانو معمولاً از نوع مسکن و ضد التهاب غیر استروئیدی هستند. گاهی اوقات در کنار مصرف دارو نمونه برداری یا تخلیه مایع داخل مفصلی نیز اهمیت می‌یابد. به همین منظور پزشک متخصص از طریق سرنگ‌های نازک، مایع تجمع یافته در کپسول مفصل زانو را تخلیه می‌کند. این کار خصوصاً برای دررفتگی‌های همراه با جراحت انجام می‌شود؛ زیرا در شرایط عنوان شده امکان عفونت زانو بسیار زیاد است.
فیزیوتراپی
انجام تمرینات فیزیوتراپی برای توان بخشی و تسریع روند بهبودی افراد دچار دررفتگی کشکک زانو ضروری است. فیزیوتراپ این تمرینات را متناسب با شرایط هر فرد را توصیه می‌کند. حرکات ورزشی مهم‌ترین بخش این تمرینات است. هدف از این تمرینات تقویت عضلات پیرامون مفاصل خصوصاً چهار سر ران عنوان می‌شود؛ زیرا تقویت عضلات ارتباط مستقیمی با ثبات کشکک زانو دارد. همچنین افراد دچار این عارضه در طول روند بهبودی برای ثابت نگه‌داشتن استخوان کشکک و حذف فشارهای اضافی اعمال شده به وسایل کمک حرکتی از قبیل بریس و عصای زیربغل نیاز دارند. علاوه بر این فیزیوتراپ از ماساژ درمانی، الکترو تراپی، تحریک الکتریکی، یخ درمانی یا گرما درمانی برای بهبود بیماران بهره می‌گیرد.
جراحی
در موارد حاد جابجایی کشکک زانو، روش‌های محافظه کارانه پاسخگو نیست. بلکه باید آسیب وارده از طریق جراحی ترمیم شود. عمل جراحی بسته به میزان آسیب متفاوت است؛ به‌عنوان‌مثال ترمیم آسیب‌دیدگی پوشش غضروفی روی شیار فمورال با جراحی آرتروسکوپی انجام می‌شود؛ اما در صورت پارگی رباط یا مینیسک باید در کنار جا انداختن کشکک زانو عمل بازسازی نیز صورت گیرد.
سخن پایانی
ما در این مقاله به بررسی تمامی نکات پیرامون جابجایی کشکک زانو نسبت به محور اصلی آن پرداختیم. این عارضه با درد و حساسیت به لمس جلوی زانو نمایان می‌شود. از دیگر علائم بروز یافته می‌توان به کبودی، تورم، تغییر شکل، قفل کردن و خالی کردن زانو اشاره کرد. در صورت مشاهده این علائم مراجعه به متخصص ارتوپد باید مورد توجه قرار گیرد. در غیر این صورت سایر ساختارهای مفصل زانو نیز در معرض خطر قرار می‌گیرند. ما در این زمینه دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپدی، جراح زانو و تعویض مفصل زانو و لگن را پیشنهاد می‌کنیم. برای گرفتن نوبت ویزیت حضوری همین حالا اقدام کنید.
