بیماری پرتس یک بیماری موقتی در کودکان است که در آن خون رسانی به سر توپی شکل استخوان ران (قسمت گردی شکل استخوان ران) متوقف می شود. در نتیجه سر استخوان ران فرو ریخته و موجب التهاب و تحریک ناحیه لگن می شود. علت ابتلا به این بیماری تا به حال مشخص نیست اما روش های درمانی مختلفی برای آن وجود دارد. در این مطلب به بیماری پرتس به طور کامل پرداخته شده است.
بیماری پرتس
بیماری پرتس یا سیاه شدن سر استخوان نوعی بیماری در دوران کودکی است که با قطع شدن خون رسانی به قسمت توپی مفصل ران (سر استخوان ران) شروع شده و استخوان شروع به مردن (نکروز) می کند. این استخوان ضعیف شده و به تدریج از هم می پاشد و در نتیجه شکل گرد خود را از دست می دهد. بدن در نهایت خون رسانی به سر توپی استخوان را بازیابی کرده و استخوان بهبود می یابد. اما اگر سر استخوان پس از بهبودی گرد نباشد، می تواند باعث درد و سفتی شود. روند کامل مرگ، شکستگی و تجدید استخوان می تواند چندین سال به طول انجامد.
علائم بیماری پرتس
علائم و نشانه های Perthes disease عبارتند از:
- لنگیدن
- درد یا سفتی در مفصل ران، کشاله ران، ران یا زانو
- محدود شدن دامنه حرکتی مفصل ران
- دردی که با فعالیت بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد.
بیماری پرتس معمولاً فقط یک طرف را درگیر می کند. با این حال، هر دو طرف لگن در برخی از کودکان و معمولاً در زمان های مختلف ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
علل ابتلا به بیماری پرتس
بیماری پرتس زمانی رخ می دهد که خون کمی به قسمت توپی مفصل ران منتقل می شود. بدون خون کافی، این استخوان ضعیف شده و به راحتی دچار شکستگی می شود. علت کاهش موقتی جریان خون در سر استخوان ران مشخص نیست.
عوامل خطرزای ابتلا به بیماری پرتس
عوامل خطرزا برای ابتلا به بیماری پرتس عبارتند از:
- سن: اگر چه این بیماری می تواند کودکان در هر سنی را درگیر کند اما معمولاً از سنین ۴ تا ۱۰ سالگی آغاز می شود.
- جنسیت: ابتلا به این بیماری در پسران چهار برابر بیشتر از دختران است.
- جهش های ژنتیکی: به نظر می رسد در تعداد کمی از افراد، بیماری پرتس با جهش در برخی از ژن ها مرتبط است.
تشخیص بیماری پرتس
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است پاهای کودک را به موقعیت های مختلف حرکت داده تا دامنه حرکتی را بررسی کند. همچنین معاینه فیزیکی، موقعیت هایی که باعث درد می شوند را شناسایی می کند.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات حیاتی برای تشخیص بیماری پرتس شامل موارد زیر هستند:
- اشعه ایکس: تصویربرداری با اشعه ایکس در مراحل اولیه بیماری ممکن است طبیعی به نظر برسد. زیرا بروز علائم قابل شناسایی بیماری در عکسبرداری با اشعه ایکس معمولاً یک یا دو ماه به طول می انجامد. به همین دلیل پزشک احتمالاً چندین اشعه ایکس را به مرور زمان برای پیگیری پیشرفت بیماری توصیه می کند.
- ام آر آی: این فناوری از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر بسیار دقیق از استخوان و بافت نرم درون بدن استفاده می کند. ام آر آی اغلب می تواند آسیب استخوانی ناشی از بیماری پرتس را با وضوح بیشتری نسبت به اشعه ایکس تجسم کند.
درمان بیماری پرتس
در بیماری پرتس روند کامل مرگ، شکستگی و تجدید استخوان می تواند چندین سال به طول انجامد. انواع درمان های توصیه شده به موارد زیر بستگی دارند:
- سن شروع علائم
- مرحله بیماری
- میزان آسیب دیدگی لگن
جراحی
با پیشرفت بیماری قسمت گرد و توپی مفصل، ضعیف و خرد می شود. در حین بهبودی، قسمت سوکت مفصل می تواند به عنوان یک قالب برای کمک به حفظ شکل گرد سر استخوان ران تکه تکه شده عمل کند. برای عملکرد این قالب، استخوان ران باید به آرامی درون سوکت بنشیند. گاهی اوقات می توان این کار را با نوع خاصی از قالب های پا انجام داد. همچنین برخی از کودکان برای نگه داشتن گوی مفصل در داخل سوکت به جراحی نیاز دارند. این روش ممکن است شامل برش های گوه ای شکل در استخوان ران یا لگن برای تنظیم مجدد مفصل باشد.
معمولاً برای کودکان زیر ۶ سال به جراحی نیاز نیست. در این گروه سنی به طور طبیعی سوکت مفصل ران قالب بیشتری دارد؛ بنابراین توپ و سوکت معمولاً بدون جراحی به خوبی کنار هم قرار می گیرند.
سایر روش های درمانی
برخی از کودکان به ویژه کودکانی که از سنین پایین برخوردار هستند، ممکن است تنها به درمان های محافظه کارانه نیاز داشته باشند. درمان های غیر جراحی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- محدود کردن فعالیت ها: محدود کردن فعالیت هایی مانند دویدن، پریدن یا سایر فعالیت های پر تحرک که ممکن است آسیب ران را تسریع کنند، می تواند به درمان این بیماری کمک کند.
- استفاده از چوب زیر بغل: در برخی موارد ممکن است کودک از تحمل وزن بر روی مفصل ران خودداری کند. استفاده از عصا یا چوب زیر بغل می تواند از مفصل محافظت کند.
- فیزیوتراپی: با سفت شدن مفصل ران ممکن است عضلات و رباط های اطراف آن کوتاه شوند. ورزش های کششی می توانند به انعطاف پذیری مفصل ران کمک کنند.
- داروهای ضد التهاب: پزشک ممکن است برای تسکین درد کودک از ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم استفاده کند.
مراجعه به پزشک
هرگونه درد مزمن در ناحیه ران کودک باید توسط پزشک متخصص در این حوزه بررسی شود. در صورت مراجعه زود هنگام به پزشک و انجام اقدامات احتیاطی لازم می توان از بروز عوارض جدی پیشگیری کرد. در صورتی که فکر می کنید فرزند شما علائم بیماری پرتس را دارد می توانید به صورت حضوری به مطب دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپدی، جراح زانو و لگن در تهران مراجعه کنید.
