قوز کمر یا کیفوز به معنای انحنای بیش از اندازه بخش فوقانی ستون فقرات است. این عارضه که به دو شکل مادرزادی یا اکتسابی بروز می یابد، برحسب شدت انحنا مشکلات متعددی را به وجود می آورد؛ به عنوان مثال می توان به درد کمر، مشکلات حرکتی و حتی بی حسی و فلجی دست و پا اشاره کرد. تمام نکات پیرامون عارضه عنوان شده در ادامه این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. برای کسب اطلاعات بیشتر تا پایان همراه ما باشید.
قوز کمر و انواع آن
قوس کمر یا گوژپشتی در اصطلاح پزشکی کیفوز (kyphosis) نام دارد و تحت تأثیر انحنا و تحدب بیش از اندازه ستون فقرات در بخش فوقانی بروز پیدا می کند. قوز کمر شکل ظاهری افراد را دستخوش تغییر قرار داده و در موارد شدید اعتمادبه‌نفس افراد را برای حضور در جامعه و انجام فعالیت کم می کند. به همین دلیل باید در صورت مشاهده علائم غیرمعمول به متخصص ارتوپد مراجعه شود؛ زیرا در سنین پایین به دلیل باز بودن صفحات رشد استخوانی قوز کمر قابل درمان است؛ اما در سنین بالاتر این فرایند دشوارتر بوده و گاهاً به جراحی نیاز پیدا می کند. برحسب عامل ایجاد کننده این عارضه به دو دسته وضعیتی و ساختاری تقسیم می شود.
قوزکمر وضعیتی
گوژپشتی وضعیتی به دلیل وضعیت نامناسب قرارگیری ستون فقرات به وجود می آید. در این عارضه مهره های کمر شکل طبیعی داشته و دچار تغییر شکل بسیار شدید نمی شوند. به عبارتی تحدب ایجاد شده زاویه بالایی نداشته و به صورت گرد دیده می شود. معمولاً علائم گزارش شده در این افراد به درد و خستگی محدود می شود. قوز کمر وضعیتی به راحتی و با اصلاح سبک نشستن، راه رفتن، خوابیدن و … به حالت طبیعی بازمی گردد. البته در کنار این موارد باید به تمرینات فیزیوتراپی و بریس نیز توجه جدی شود.
قوزکمر ساختاری
قوز کمر ساختاری از مشکلات موجود در ستون فقرات نشئت می گیرد. این مشکلات گاهی به صورت مادرزادی و گاهی به صورت اکتسابی بروز پیدا می کنند. در این گونه موارد انحنای ایجاد شده در بخش فوقانی ستون فقرات شدیدتر و تیزتر است. در واقع شدت انحنا به حدی است که پزشک متخصص به راحتی آن را تشخیص می دهد. برحسب عامل ایجادکننده، این عارضه به دو شکل اولیه و ثانویه تقسیم می شود. نوع اولیه نتیجه مشکلات ساختاری در ستون فقرات نیست. گوژپشتی مادرزادی و شوئرمن از جمله این موارد به شمار می روند.
اما نوع ثانویه تحت تأثیر عوارض و مشکلات ساختاری در ستون فقرات یا بیماری های مربوط به این بخش ایجاد می شود؛ به عنوان مثال می توان به مشکلات عصبی عضلانی از قبیل دیستروفی یا فلج مغزی اشاره کرد. ساییدگی دیسک های بین مهره ای نیز موجب خمیدگی آنها شده و می تواند حالت خمیدگی به بالای کمر ببخشد. تغذیه نیز عاملی تعیین کننده در ابتلا به این عارضه است؛ زیرا بسیاری از افراد به دلیل کمبود ویتامین D دچار تغییر شکل در بخش فوقانی ستون فقرات می شوند. در شرایطی نیز بعد از عمل جراحی دیسک کمر یا التهابات ناشی از آرتریت، خمیدگی پشت رخ داده و بیمار باید به ناچار تا مدتی از بریس استفاده کند.
قوز کمر مادرزادی
بسیاری از افراد گوژپشت از همان بدو تولد به این عارضه مبتلا هستند. واقعیت این است که در دوره جنینی این افراد، ستون فقرات به طور کامل شکل نگرفته یا ناقص تشکیل می شود؛ به عنوان مثال مهره های کمر به تعداد کافی وجود نداشته یا به طور مناسب از هم جدا نشده اند. البته به دلیل رشد توأمان قلب و ریه با ستون فقرات در دوره جنینی، این افراد در کنار قوز کمر با مشکلاتی در اندام های عنوان شده روبرو می شوند.
قوز کمر شوئرمن
رشد سریع مهره ها در بخش پشتی در مقایسه با جلویی موجب تحدب ستون فقرات شده و حالت مثلثی به آن می بخشد. این عارضه در اصطلاح گوژپشتی شوئرمن نام دارد. تعداد مهره های مثلثی شکل در افراد مبتلا به عارضه عنوان شده حداقل ۳ مورد است. همچنین تحدب بالای ۵۰ درجه و فتق دیسک از دیگر نشانه های ابتلا به این نوع گوژپشتی است. نوجوانان بیش از سایر گروه های سنی در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.
علائم قوز کمر
بسته به نوع، شدت و عوامل ایجاد کننده قوز کمر، افراد مبتلا علائم مختلفی را تجربه می کنند. خمیدگی سر به سمت جلو، ارتفاع متفاوت و اختلاف موقعیت شانه از متداول ترین این علائم بشمار می روند. به این موارد می‌توان کوتاهی قد، گرد شدن شانه، گرفتگی عضلات پشت، خستگی مزمن و کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات را نیز اضافه کرد. همچنین در صورت شدت یافتن تحدب ستون فقرات، اعصاب عبوری از آن تحت فشار قرار گرفته و موجب درد و بی حسی کمر و پا، عدم تعادل و بی اختیاری ادرار و مدفوع می شود. گاهی اوقات نیز فشار ستون فقرات به ریه ها مشکلات تنفسی را به دنبال دارد.
تشخیص قوز کمر
مهم ترین اصل در درمان گوژپشتی تشخیص عامل ایجاد کننده آن است. از طرفی تشخیص زودهنگام مانع از شدت یافتن گوژپشتی و عوارض جدی آن می شود. پزشک متخصص در همین راستا ابتدا علائم و سابقه پزشکی بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. البته تشخیص قطعی نیازمند انجام آزمایش‌های تخصصی مثل عکس برداری اشعه ایکس، سی تی اسکن، آزمایش خون و اسکن رادیونوکلئید از استخوان است.
درمان قوز کمر
در صورت تأیید ابتلا، روش های مختلف درمانی در اختیار پزشک متخصص قرار دارد. بریس، عمل جراحی و دارودرمانی از جمله متداول ترین این روش ها به شمار می روند. به‌کارگیری روش مناسب بسته به نوع قوز کمر، عامل ایجاد کننده، سن و شرایط بیمار و همچنین شدت عوارض متفاوت است؛ به عنوان مثال بریس معمولاً برای انحنای بین 60 تا 80 درجه مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد این تجهیزات برای حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات و جلوگیری از افزایش خمیدگی آن است. در صورت ناکارآمدی بریس و شدت یافتن انحنای ستون فقرات حین درمان (بیش از ۸۰ درجه) عمل جراحی پیشنهاد می شود. علاوه بر روش های فوق، تمرینات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و طب فیزیکی و توان بخشی برای بهبود دامنه حرکتی ستون فقرات نیز در دسترس قرار دارد.
سخن پایانی
ما در این مقاله به بررسی نحوه تشخیص و درمان انواع قوز کمر پرداختیم. این عارضه به دلیل انحنای بخش فوقانی ستون فقرات رخ می دهد. بعضی افراد به صورت مادرزادی و از همان بدو تولد دچار تحدب غیرطبیعی ستون فقرات می شوند؛ اما عوامل اکتسابی مثل بیماری، تغذیه نامناسب، سبک نادرست نشستن و راه رفتن نیز در بروز گوژپشتی نقش دارند. تشخیص زودهنگام و درمان این عارضه از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا صرف نظر از ایجاد شکل ظاهری نامناسب در مبتلایان، مشکلاتی چون درد، بی حسی دست و پاها یا مشکلات تنفسی در موارد شدید نمود پیدا می کند. شما عزیزان می توانید برای تشخیص و درمان قوز کمر به کلینیک دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپدی، جراح زانو و تعویض مفصل زانو و لگن مراجعه کنید.
