سندروم پلیکا چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟
لایه سینوویال موجود در بخش داخلی کپسول مفصلی زانو در بعضی نقاط چین خورده و بخش های تیغه مانندی به نام پلیکا را به وجود آورده است. گاهی اوقات اعمال ضربه یا استفاده بیش از حد از زانو موجب تحریک پلیکای زانو می شود. این عارضه در اصطلاح پزشکی سندروم پلیکا نام دارد و با علائمی چون درد، تورم، صدا دادن و حساسیت به لمس زانو شناخته می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با با عارضه عنوان شده مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
سندروم پلیکا چیست؟
تمامی اجزای مفصل زانو از جمله استخوان ها، لایه های غضروفی، تاندون، رباط و … درون محفظه ای تحت عنوان کپسول مفصلی واقع شده اند. سطح داخل این کپسول توسط لایه ای از سلول های سینوویال پوشیده شده است. این سلول ها وظیفه تولید مایع سینوویال را برعهده دارند که لازمه لغزش راحت استخوان ها در کنار یکدیگر است. گاهی اوقات بافت سینوویال تحت تاثیر عوامل مختلف دچار افزایش ضخامت می شود. این عارضه در اصطلاح پزشکی سندروم پلیکا (syndrome Plica) نام دارد.
دلیل نام گذاری، تحریک بخش پلیکا در نتیجه این فرآیند است. پلیکا به چین خوردگی های لایه سینوویال گفته می شود که حالت پرده یا تیغه مانند دارند. در دوره جنینی فضای مفصل زانو به واسطه تیغه های پلیکا به سه بخش تقسیم می شود. البته این تیغه های جدا کننده تا سن ۴ ماهگی حفظ و سپس حذف می شوند. در ۲۰ تا ۶۰ درصد موارد تیغه بخش داخلی زانو باقی مانده که به آن پلیکا می گویند. این تیغه موجب جدا شدن استخوان کشکک زانو از درشت نی می شود.
سندروم پلیکای زانو به چه دلیلی ایجاد می شود؟
عوامل مختلفی موجب تحریک مفصل زانو و افزایش ضخامت لایه سینوویال می شوند که از جمله آنها می توان موارد زیر را برشمرد:
پیچ خوردن زانو
صاف و خم کردن مکرر زانو
آسیب یا ضربه به جلوی زانو
استفاده بیش ازحد از مفصل زانو
تغییر حرکت زانو به صورت ناگهانی
بروز مشکل در سایر بخش های زانو از قبیل منیسک، رباط و …
علائم
سندروم پلیکا با مجموعه ای از علائم همراه است که شاخص ترین آنها درد است. درد ناشی از این عارضه اغلب حین خم کردن زانو یا بالا و پایین رفتن از پله ها شدت می گیرد. البته گاهی اوقات سایر بخش ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته و دچار درد می شوند؛ به عنوان مثال می توان به کشکک، منیسک و… اشاره کرد. سایر علائم این عارضه عبارتند از:
شنیدن صدا خصوصاً حین خم کردن زانو (ناشی از لغزش پلیکا روی استخوان ران)
احساس ترکیدن چیزی در زانو (اوایل صبح)
احساس خالی کردن زانو
حساسیت به لمس
تورم زانو
نحوه تشخیص
متخصص ارتوپد در گام اول برای تشخیص سندروم پلیکا شرح حال بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. اما تشخیص قطعی نیازمند تصویربرداری از زانو به روش اشعه ایکس یا ام آر آی است. البته انجام ام آر آی در رابطه با این عارضه، اطلاعات بیشتر و مفیدتری در اختیار متخصص ارتوپد قرار می دهد. یکی دیگر از مؤثرترین روش ها برای تشخیص سندرم پلیکا انجام آرتروسکوپی است. البته متخصص ارتوپد با این روش می تواند برای درمان آن نیز اقدام کند. در این فرآیند برداشت بخش های ملتهب و برجسته پلیکا در دستورکار قرار می گیرد.
تست Stutler نیز در افراد مبتلا به سندرم پلیکا مثبت است. در این آزمایش از بیمار خواسته می شود تا روی تخت بنشیند و پاهای خود را از لبه تخت آویزان قرار دهد. در این مرحله باید زانو کاملاً صاف شود. در افراد مبتلا به این عارضه حین انجام اقدامات خواسته شده در 45-15 درجه پایانی، کشکک به طور ناگهانی به سمت بالا پرتاب می شود.
نحوه درمان
روش های درمانی ارائه شده برای افراد مبتلا به سندروم پلیکا در دو گروه جراحی و غیر جراحی (محافظه کارانه) جای می گیرند. بر اساس مطالعات صورت گرفته درمان های محافظه کارانه برای بیش از نیمی از بیماران، مفید ارزیابی شده است. در این گونه موارد مبتلایان بعد از گذشت ۶ الی ۸ هفته می توانند سلامتی خود را به دست آورند. انجام تمرینات ورزشی برای تقویت عضلات همسترینگ و چهار سر ران از جمله این موارد به شمار می روند.
همچنین مصرف منظم داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و تزریق مستقیم کورتیکواستروئید نیز در این زمینه مؤثر هستند. به موارد عنوان شده می توان اصلاح سبک زندگی مثل اجتناب از فعالیت های سنگین مرتبط با زانو (بالا و پایین رفتن از پله ها و …) را نیز اضافه کرد. تمرینات فیزیوتراپی ارائه شده به بیماران مبتلا به سندروم پلیکا بسته به شدت تحریک این بخش از مفصل متفاوت است؛ به عنوان مثال می توان به ماساژ یخ، تحریک الکتریکی، اولتراسوند، ماساژ فریکشن عمقی (ماساژ با انگشت)، لیزر درمانی و پوشیدن بریس یا زانوبند طبی اشاره کرد.
جراحی پلیکا
متخصص ارتوپد در صورت عدم دریافت نتیجه مطلوب از روش های محافظه کارانه (تزریق مستقیم، داروی خوراکی، فیزیوتراپی و …) جراحی را به بیمار پیشنهاد می کند. جراحی گزینه ای مناسب برای افرادی است که علائم سندرم پلیکا در آنها بیش از ۳ الی ۶ ماه ادامه داشته باشد. عمل جراحی در رابطه با این عارضه به اشکال مختلف انجام می شود. موفقیت آمیزترین عمل جراحی با درصد موفقیت ۸۵ درصد روی بخشی از مفصل تحت عنوان رتیناکولوم صورت می گیرد. در نتیجه آزادسازی این بخش، پلیکا حین غلطیدن روی استخوان ران کمتر تحریک می شود.
سخن پایانی
ما در این مقاله تمامی نکات پیرامون سندرم پلیکای زانو را مورد بررسی قرار دادیم. این عارضه که با علائمی چون درد، تورم، حساسیت به لمس و احساس صدا در بخش بالای زانو همراه است، باید سریعاً مورد رسیدگی و درمان قرار گیرد. در غیر این صورت سایر بخش های زانو مثل منیسک و استخوان کشکک نیز تحت تاثیر قرار گرفته و دچار مشکل می شوند. دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپد و جراح زانو و لگن آماده خدمت رسانی به مراجعین گرامی در رابطه با تشخیص و درمان سندروم پلیکا هستند. برای گرفتن نوبت ویزیت حضوری یا استعلام هزینه ها از طریق شماره های درج شده در سایت اقدام کنید.
