زانوهای ضربدری در کودکان
بدشکلی زانو به معنای تغییر شکل و موقعیت قرارگیری مفصل آن است. این عارضه به اشکال مختلف بروز می یابد که یکی از شایع ترین آنها زانوی ضربدری است. اما دلیل ابتلای کودکان به ضربدری شدن زانو چیست؟ آیا زانوهای ضربدری در کودکان قابل درمان است؟ کودکان درگیر با این نوع بدشکلی زانو چه عوارضی را تجربه می کنند؟ برای یافتن پاسخ سوالات عنوان شده و موارد بیشتر مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
بدشکلی زانو چیست؟
در حالت طبیعی محور تحمل بار زانو روی خطی است که از وسط پا (بین لگن، زانو و مچ) می گذرد. در این حالت زانو تراز است و فرد برای راه رفتن با مشکلی مواجه نمی شود. فاصله گرفتن زانو از حالت تراز خود بدشکلی پا نام دارد. این عارضه به اشکال مختلف بروز می یابد که ازجمله آنها می توان به زانوی ضربدری (والگوم) و پرانتزی (واروم) اشاره کرد. تمایز سر استخوان تیبیا (درشت نی) و فیبولا (نازک نی) به سمت داخل یا خارج وجه تمایز این دو عارضه است. در دو نوع بدشکلی زانو در سنین کودکی بسیار شایع و بخشی از فرایند رشد است. اما در صورت عدم اصلاح به سنین بزرگسالی منتقل شده و مشکلات بسیاری را ایجاد می کند. از این رو پیگیری و درمان آن از اهمیت بسیاری برخوردار است.
زانوهای ضربدری در کودکان چگونه است؟
پای ضربدری نوعی بدشکلی پا است که در آن زانو به سمت داخل خمیده می شود. درنتیجه زانوها به هم چسبیده و مچ های پا از هم فاصله می گیرند. این عارضه در اغلب کودکان وجود داشته و نگران کننده نیست. اما در صورت ادامه دار شدن و عدم پیگیری و درمان به سنین بالاتر منتقل می شود. نوزادان در بدو تولد به دلیل نحوه قرارگیری در رحم مادر پاهای پرانتزی دارند. این وضعیت تا سنین 1 الی 2 سالگی (زمان راه افتادن کودک) به همین شکل باقی می ماند. واقعیت این است که سیستم اسکلتی عضلانی نوزادان به صورت کامل تکامل پیدا نکرده است.
همزمان با رشد کودک، سیستم اسکلتی عضلانی قدرتمند می شود. اما توانایی کافی برای تحمل وزن کودک در حالت ایستاده را ندارد. عارضه زانوی ضربدری نیز تحت تاثیر همین موضوع بوجود می آید. این حالت نیز همانند پای پرانتزی کاملاً طبیعی است و به مرور زمان و با تقویت سیستم اسکلتی عضلانی بهبود می یابد. معمولاً پای کودکان بعد از ۴ سالگی به شکل طبیعی نزدیک می شود. اما در بعضی کودکان ممکن است این زمان تا سن هفت سالگی به تاخیر بیفتد. طبق آمارهای بدست آمده حدود 90 درصد از موارد ابتلا به زانوهای ضربدری در کودکان تا 7 سالگی سلامتی خود را پیدا می کنند.
علت زانوهای ضربدری در کودکان چیست؟
عوامل مختلفی در بروز زانوهای ضربدری در کودکان نقش دارند که ازجمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اضافه وزن
عفونت های استخوانی درمان نشده
نرمی استخوان به دلیل کمبود ویتامین دی
ضربه شدید به استخوان و آسیب دیدگی صفحات رشد
ساییدگی مفصل زانو تحت تأثیر آرتروز یا آرتریت روماتوئید
شکستگی ها و دررفتگی های درمان نشده یا بد جوش خورده
کاهش رشد استخوان ها به دلیل کمبودهای تغذیه ای مثل کلسیم و ویتامین D
علائم زانوهای ضربدری در کودکان چیست؟
تغییر شکل ظاهری محدوده زانو شاخص ترین علامت این عارضه است. در این تغییرشکل زانوهای افراد مبتلا به هم نزدیک و مچ پا از هم فاصله می گیرند. به دلیل چرخش نابرابر استخوان های درشت نی و نازک نی به سمت داخل، پا در وضعیت نامناسب قرار گرفته و موجب اختلال در راه رفتن، درد و لنگش می شود. درد ناشی از این عارضه محدوده زانو، لگن و مچ پا را درگیر می کند. همچنین لایه غضروفی زانو سائیده شده و فرد در معرض آرتروز زودرس قرار می گیرد.
نحوه درمان زانوی ضربدری
برحسب عامل ایجاد کننده و شدت عارضه درمان زانوهای ضربدری در کودکان به روش های مختلف انجام می شود که عبارتند از:
دارودرمانی
دارودرمانی برای درمان زانوهای ضربدری در کودکان متناسب با عامل ایجاد کننده است. در مواردی چون کودکان مبتلا به نرمی استخوان، زانوی ضربدری با تجویز مکمل های دارویی از قبیل کلسیم و ویتامین D بهبود می یابد. در صورت تشخیص نرمی استخوان مقاوم به این مکمل ها، جایگزین ویتامین D و فسفر مورد استفاده قرار می گیرد.
پوشیدن بریس زانو و کفی طبی کفش
بریس یکی از اقدامات مؤثر برای اصلاح محور زانو است. این روش به خصوص در کودکان و نوجوانان که صفحات رشد استخوان بسته نشده تاثیرگذاری بیشتری دارد. البته استفاده طولانی مدت از بریس به دلیل ایجاد وابستگی و تضعیف عضلات پیرامون زانو توصیه نمی شود. کفی طبی کفش نیز به واسطه اصلاح نابرابری پاها برای ایجاد تعادل در راه رفتن و کاهش درد مورد استفاده قرار می گیرد.
کاهش وزن
یکی از عوامل تشدید کننده زانوهای ضربدری در کودکان اضافه وزن است. به همین دلیل متخصص مرتبط برای کودکان مبتلا به این عارضه در صورت چاقی کاهش وزن را تجویز می کند. رژیم غذایی مناسب و تحرک کافی دو موضوع کلیدی برای دستیابی به وزن ایده آل هستند. البته تمرینات ورزشی برای تقویت مفصل زانو و عضلات پیرامون ران، ساق پا و باسن نیز تاثیر دارد. برنامه تمرینات ورزشی، متناسب با شرایط فرد مبتلا و به صورت اختصاصی توسط فیزیوتراپ تعیین می شود.
عمل جراحی
در صورت کارساز نبودن روش های درمانی غیرتهاجمی و تشدید علائمی چون درد و ناتوانی حرکتی، متخصص ارتوپد از جراحی برای رفع زانوی ضربدری بهره می گیرد. رایج ترین روش جراحی در این زمینه استئوتومی نام دارد. در این روش بخشی از استخوان برداشته شده تا در موقعیت مناسب و تراز قرار گیرد. به این ترتیب علائمی چون درد و اختلال در راه رفتن بهبود می یابد. البته این عمل جراحی برای کودکان چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد. برای این گروه سنی صفحاتی فلزی در استخوان معیوب جایگذاری شده تا رشد آن را به صورت مناسب هدایت کند. بعد از رسیدن محور پا به حالت طبیعی این صفحات از پای کودک خارج می شود. مهمترین نکته برای والدین گرامی در هنگام مشاهده انحراف اندام‌های تحتاتی کودک شما مراجعه به موقع شما به متخصص ارتوپدی می باشد در صورت مراجعه در سنین زیر ۶ ساله احتمالا مشکل بد شکلی کودک شما فقط با بریس و … قابل حل است و نیاز به جراحی ندارد و در صورت مراجعه در سن بین ۹ تا ۱۲ سال مشکل انحراف اندام تحتانی کودک شما احتمالا با یک جراحی حدودا ده دقیقه ای بستن صفحه رشد قابل حل است ولی اگر بعد از سن حدود ۱۴ سال مراجعه کنید احتمالا جهت حل مشکل انحراف اندام تحتانی فرزند شما نیاز به یک جراحی نسبتا سخت حدود یکساعته با برش استخوان و استفاده از پیچ و پلاک باشد.
سخن پایانی
ما در این مقاله تمامی نکات پیرامون زانوهای ضربدری در کودکان را مورد بررسی قرار دادیم. بروز این عارضه در سنین کودکی بسیار شایع است و به دلیل قرار عدم تکامل سیستم اسکلتی عضلانی بوجود می آید. اما بعد از سن ۴ سالگی قدرت عضلات و استخوان ها به تدریج افزایش یافته و محور پا در حالت طبیعی قرار می گیرد. در صورت عدم بهبود وضعیت زانو مشکلاتی چون درد، آرتروز زودرس و اختلال در راه رفتن کودکان را درگیر می کند. در صورت مشاهده علائم این عارضه به منظور پیشگیری از مشکلات عنوان شده مراجعه به متخصص ارتوپد ضرورت دارد. دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپد و جراح زانو و لگن آماده خدمت رسانی به بیماران عزیز در زمینه هستند. برای گرفتن نوبت ویزیت حضوری از طریق شماره های درج شده در سایت اقدام کنید.
