روماتیسم مفصلی چیست و به چه دلیل بروز می یابد؟
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یکی از شایع ترین دلایل درد و التهاب زانو است. البته به جزء زانو، سایر مفاصل بدن خصوصاً مفاصل کوچک دست وپا نیز در معرض التهابات ناشی از این عارضه قرار دارند. اما چه اندازه در رابطه با این بیماری خود ایمنی آگاهی دارید؟ چه عواملی در ابتلا به آرتریت روماتوئید نقش دارند؟ در دوره‌ی فعال بیماری، علائم بروز یافته به چه شکل هستند؟ راهکارهای درمانی ارائه شده از سوی پزشکان متخصص چه مواردی را شامل می شود؟ برای یافتن پاسخ سؤالات عنوان شده و نکات بیشتر خواندن این مقاله را از دست ندهید.
روماتیسم مفصلی چیست؟
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) نوعی بیماری خودایمنی است که موجب التهاب مفصل می شود. درواقع این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن بوجود می آید. سیستم ایمنی در حالت طبیعی از بدن با تولید آنتی بادی علیه عوامل بیماری زا مثل ویروس یا باکتری محافظت می کند. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی بافت های خودی را به عنوان عامل بیگانه قلمداد کرده و علیه آنها آنتی بادی تولید می کند. انواع مختلف از بیماری های خودایمنی وجود دارد که آرتریت روماتوئید یکی از شایع ترین آنها است.
در افراد مبتلا به این عارضه، سیستم ایمنی لایه پوشاننده سطح داخلی مفصل (لایه سینوویال) را تحت تاثیر قرار می دهد. نتیجه چنین فرآیندی تولید مقدار بیش از اندازه مایع سینوویال است که در کپسول مفصلی انباشته و موجب تورم و التهاب می شود. التهابات ناشی از تجمع مایع سینوویال اضافه به تدریج استخوان، غضروف، تاندون ها، رباط و سایر بخش های مفصل را دچار اختلال می کند. تمامی مفاصل بدن در معرض التهاب ناشی از فعالیت نامناسب سیستم ایمنی هستند. اما مفصل زانو و مفاصل کوچک موجود در دست وپا مثل انگشتان بیشتر درگیر می شوند.
علت روماتیسم مفصلی
تاکنون دلیل مشخصی برای بیماری های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید مشخص نشده است. اما محققان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را در بروز آن دخیل می دانند. در صورت ابتلا یکی از اعضای وابستگان درجه ۱ به بیماری های خود ایمنی، افراد بیشتر در معرض ابتلا قرار می گیرند. درواقع فاکتورهای محیطی از قبیل عفونت باکتریایی و ویروسی بیشتر برافراد دارای زمینه ژنتیکی تاثیر گذاشته و موجب بروز این عارضه می شود.
میزان شیوع روماتیسم مفصلی در زنان سه برابر بیشتر از مردان است. به لحاظ جنسیتی نیز محققان بیشترین ابتلا را برای سنین 35 الی ۶۰ سالگی متصور هستند. استعمال دخانیات و مصرف بعضی داروها نیز در ابتلا به این عارضه نقش دارند؛ به عنوان مثال می توان به داروهای ضد بارداری، هورمون تراپی، اختلالات شیردهی، سندرم تخمدان پلی کیستیک و … اشاره کرد.
علائم
مبتلایان به روماتیسم مفصلی برحسب مرحله بیماری و شدت عارضه علائم مختلفی را تجربه می کنند. به عبارتی الگوی علائم در بیماران مختلف متفاوت است. گاهی بیمار تعداد کم و گاهی تمامی علائم را مشاهده می کند. ناگفته نماند که علائم بیماری در دوره خاصی نمایان و در دوره ای دیگر خاموش می شود. حتی الگوی فعالی و خاموشی علائم نیز در بیماران تفاوت دارد. شایع ترین علائم گزارش شده برای آرتریت روماتوئید عبارتند از:
خشکی و سفتی مفصل در ۳۰ دقیقه ابتدایی روز
ضعف و کاهش قدرت عضلات پیرامون مفاصل
ایجاد زائده های سفت در زیر پوست
احساس گرمی و داغی مفصل
تورم و کاهش دامنه حرکتی
خستگی و بی حالی شدید
علائم مشابه آنفولانزا
تورم و التهاب مفصل
درد سر و گردن
اختلال در خواب
کاهش اشتها
کاهش وزن
تعریق شدید
ضرورت تشخیص
بیماری های خودایمنی از جمله روماتیسم مفصلی مزمن هستند و با گذشت زمان پیشرفت می کنند. در واقع عامل التهاب زای بیشتری در بدن تولید شده که گاهاً سایر اندام ها از قبیل چشم، کلیه، قلب و … را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل بیماران باید در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه و اقدامات لازم برای تشخیص و درمان را انجام دهند. عوامل مختلفی موجب درد، سفتی و تورم زانو یا سایر مفاصل بدن می‌شوند. تشخیص دقیق عامل ایجاد کننده این عارضه برعهده فوق تخصص روماتولوژی قرار دارد.
پزشک متخصص در کنار بررسی علائم بالینی بیمار از آزمایش خون بهره می گیرد. سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) یک معیار مهم برای تشخیص این عارضه است. درصورت وجود عوامل التهاب زا در بدن شاخص ESR افزایش می یابد. وجود عامل روماتوئید در خون (RF) نیز می تواند نشانه ابتلای فرد به این بیماری باشد. در صورت شدید بودن آسیب وارده به مفاصل بدن، متخصص ارتوپد از تصویربرداری اشعه ایکس یا ام آر آی برای بررسی وضعیت بیمار بهره می گیرد. البته چنین آزمایشاتی برای بررسی میزان تاثیرگذاری روش درمانی نیز کاربرد دارند.
نحوه درمان
راهکار درمانی مناسب برای مبتلایان به روماتیسم مفصلی برحسب شرایط بیمار و شدت عارضه تعیین شده و شامل موارد زیر است:
تمرینات فیزیوتراپی
تمرینات ورزشی ارائه شده از سوی فیزیوتراپ به کاهش درد و افزایش انعطاف پذیری عضلات و مفاصل کمک می کند. این کار برای کاهش سفتی، خشکی و افزایش دامنه حرکتی محدوده درگیر نیز موثر است. البته تمرینات ورزشی بخشی از اقدامات ارائه شده توسط فیزیوتراپ است. برای دریافت نتیجه مطلوب، تمرینات ورزشی با ماساژ درمانی، الکتروتراپی، اولتراسوند و … همراه می شوند.
دارودرمانی
رژیم دارویی بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی موارد مختلفی را شامل می شود. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یکی از مهم ترین این موارد است که التهاب مفصل را کاهش می دهد. داروهای ضد التهاب کورتیکواستروئید و ضد روماتیسم نیز با کاهش التهاب، علائم بیمار را تسکین می دهند. همچنین برای کنترل سیستم ایمنی بدن داروهای سرکوب کننده یا تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن تجویز می شوند.
عمل جراحی
گاهی افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید به دلیل پیشرفت شدید دچار محدودیت حرکتی می شود. در این شرایط رژیم دارویی یا اقدامات فیزیوتراپی به تنهایی نمی تواند مشکلات ایجاد شده را کاهش دهد. به همین دلیل پزشک متخصص از عمل جراحی برای بهبود شرایط بیمار بهره می گیرد. بر حسب محدوده و شدت درگیری عمل جراحی به اشکال مختلف چون ترمیم تاندون، جایگزینی کامل یا جزئی مفصل، پیوند مفصل و … انجام می شود.
سخن پایانی
بخش زیادی از مراجعات صورت گرفته به متخصصان ارتوپدی مربوط به بیماران دچار درد، خشکی و التهاب زانو است. علل مختلفی برای مشکلات این چنینی وجود دارد که بیماری آرتریت روماتوئید یکی از شایع ترین آنها است. البته این عارضه تنها مختص زانو نیست. بلکه سایر مفاصل بدن را نیز درگیر می کند. متخصص ارتوپد در صورت مواجهه با این بیماران از آزمایشات مختلف همچون آزمایش خون، روماتیسم، اشعه ایکس و … بهره می گیرد. در صورت تایید روماتیسم مفصلی، بیمار به متخصص روماتولوژی معرفی شده تا سایر مراحل درمان صورت گیرد. دکتر عباس بهراد متخصص ارتوپد و جراح زانو و لگن آماده خدمت رسانی به بیماران عزیز در این زمینه هستند. برای گرفتن نوبت ویزیت حضوری از طریق شماره های درج شده در سایت اقدام کنید.
